Της Μαρίνας Μπαμπαλιάρη
Ο διάσημος πρώην πολιτικός συντάκτης της Βρετανικής εφημερίδας The Observer,συγγραφέας πλέον μυθιστορημάτων και θρίλερ πολιτικού περιεχομένου που φωτίζουν συνήθως αθέατες πλευρές στην διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων και διπλωματικών πρωτοβουλιών, Robert Harris, παρουσιάζει στο βιβλίο του με τον τίτλο « Μόναχο» που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στη Ελλάδα,τις εξελίξεις που είχαν ως αποτέλεσμα την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο τίτλος του βιβλίου και η χρονική περίοδος που εκτυλίσσεται η πλοκή του μυθιστορήματος μας μεταφέρουν στο Μόναχο τον Σεπτέμβριο του 1938 όπου μία συμφωνία θα καθορίσει τη μοίρα της Τσεχοσλοβακίας και θα ματαιώσει την σχεδιαζόμενη ανατροπή του Χίτλερ και του Ναζιστικού καθεστώτος, ενώ λίγους μήνες αργότερα η παραβίαση της θα σηματοδοτήσει την έναρξη του πολέμου.
Πρόκειται για την γνωστή Συμφωνία του Μονάχου που υπογράφτηκε στις 30 Σεπτεμβρίου του 1938 ανάμεσα στην Γερμανία , την Μεγάλη Βρετανία, την Γαλλία και την Ιταλία και που ικανοποιούσε τις απαιτήσεις του Χίτλερ σχετικά με μία περιοχή της Τσεχοσλοβακίας την Σουδητία ( Sudetenland). Όπως είναι γνωστό , μετά την προσάρτηση της Αυστρίας τον Μάρτιο του 1938, ο Χίτλερ έστρεψε την προσοχή του στην σχετικά πλούσια περιοχή της Σουδητίας, οι κάτοικοι της οποίας ήταν Γερμανικής καταγωγής, απαιτώντας, με την απειλή κήρυξης πολέμου, την προσάρτηση της στη Γερμανία.
H συμφωνία του Μονάχου από αριστερά Τσάμπερλεν,Χίτλερ, Μουσολίνι 1938
Στην απέναντι πλευρά των Στενών της Μάγχης ο τότε πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Neville Chamberlain, υπέρμαχος της εξάντλησης όλων των δυνατών μέσων προκειμένου να διατηρηθεί η ειρήνη και ως εκ τούτου «αρχιτέκτων» της πολιτικής κατευνασμού , η οποία επέτρεπε στον Χίτλερ, με την ελπίδα της αποτροπής του πολέμου, να προσαρτά στη Γερμανία τα εδάφη που επιθυμούσε χωρίς να ελέγχεται για αυτό, επεχείρησε και κατάφερε τελικά , να συναντηθεί με τον δικτάτορα στο Μόναχο. Το αποτέλεσμα των συναντήσεων ήταν η Συμφωνία του Μονάχου του 1938, σύμφωνα με την οποία η Γερμανία αποκτούσε την περιοχή της Σουδητίας, ενώ η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία θα παρέμεναν ουδέτερες και δεν θα στήριζαν ούτε την κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας ούτε τις δυνάμεις της Αντίστασης κατά των Ναζιστικών στρατευμάτων. Αυτό το αποτέλεσμα των ενεργειών του N. Chamberlain, θα γίνει με ενθουσιασμό δεκτό και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της εποχής και από την πλειοψηφία των πολιτών των χωρών της Ευρώπης. Ο Chamberlain θα χαρακτηριστεί ως ο πατέρας της ειρήνης και θα συζητηθεί ακόμη και το ενδεχόμενο να του απονεμηθεί το βραβείο Nobel ειρήνης.
Σύμφωνα με τον Νόαμ Τσόμσκι ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Theodore Roosevelt είχε στείλει ως εκπρόσωπό του και παρατηρητή τον Sumner Wells ο οποίος επέστρεψε υποστηρικτικός ως προς τον Χίτλερ λέγοντας στον Roosvelt ότι ο Χίτλερ είναι κάποιος που πραγματικά μπορείς να κάνεις business μαζί του.
Παράλληλα, μία σημαντική προσπάθεια για την ανατροπή του Χίτλερ και του Ναζιστικού καθεστώτος , θα ματαιωθεί λόγω της υπογραφής της Συμφωνίας του Μονάχου και της προσωρινής αναβολής του πολέμου που με την συμφωνία αυτή επετεύχθη. Πρόκειται για την Συνομωσία Oster , το σχέδιο της οποίας προέβλεπε την σύλληψη του Χίτλερ μετά από επιδρομή στην Καγκελαρία και την ανατροπή του Ναζιστικού καθεστώτος, αν ο δικτάτορας κήρυττε τον πόλεμο στην Τσεχοσλοβακία για την περιοχή της Σουδητίας. Αρχηγός της συνωμοσίας ήταν ο Hans Oster, αναπληρωτής διοικητής της γερμανικής ομάδας Αντικατασκοπείας που λειτουργούσε μέσα στο Υπουργείο Άμυνας, ενώ μετείχαν και άλλοι αξιωματικοί της Βέρμαχτ. Ο Harris αναφέρει στο βιβλίο του τα περί της συνωμοσίας εναντίον του Χίτλερ συνδέοντας τα με τον χαρακτήρα του Πώλ Χάρτμαν, ενός εκ των γραμματέων του υπουργού Εξωτερικών της Ναζιστικής κυβέρνησης και μέλους των SS, Joachim von Ribbentrop. Σύμφωνα με την αφήγηση του Harris, ο Χάρτμαν, με σπουδές στην Οξφόρδη, είναι αντίθετος προς τους Ναζί και πιστεύει ότι ο Χίτλερ θα σύρει τη Γερμανία σε έναν καταστροφικό πόλεμο. Έτσι γίνεται μέλος μιας ομάδας στρατιωτικών και διπλωματών που έχει ως σκοπό την ανατροπή του Χίτλερ και για τον λόγο αυτό προσπαθεί να πείσει αξιωματικούς της Βέρμαχτ να κάνουν πραξικόπημα εναντίον του Χίτλερ.
Μόνος αντίθετος στην πολιτική του Chamberlain και τη Συμφωνία του Μονάχου, ο Winston Churchill, ο οποίος , όπως άλλωστε δήλωνε και δημόσια , θεωρούσε απατηλές τις φαινομενικά καλές προθέσεις του Χίτλερ . Οι εξελίξεις θα δικαιώσουν τελικά τον Churchill, αφού λίγους μόνο μήνες μετά την Συμφωνία του Μονάχου, τον Μάρτιο του 1939 ο Χίτλερ θα εισβάλλει και θα καταλάβει ολόκληρη την Τσεχοσλοβακία, καταλύοντας την νόμιμη κυβέρνηση και εγκαθιστώντας μια κυβέρνηση –μαριονέτα με πρόσωπα της εμπιστοσύνης των Ναζί. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου ο Χίτλερ θα εισβάλλει στην Πολωνία. Ο δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει αρχίσει.
Οι αξιοσημείωτες ερευνητικές ικανότητες και το ενδιαφέρον του για τα γεγονότα και τις εξελίξεις που τα συνοδεύουν αποτυπώνονται στα πολλά ιστορικά μυθιστορήματα που ο Robert Harris έχει γράψει. Μερικά όπως το « Imperium» εκτυλίσσονται στην αρχαία Ρώμη και καταδεικνύουν , όπως αναφέρει ο ίδιος ο Harris, σε μία συνέντευξη του στη εφημερίδα The Guardian , το 2015, ότι στην πολιτική υπάρχουν ορισμένοι κανόνες και θέματα που παραμένουν σταθερά ανεξάρτητα από την χρονική περίοδο η την διαφορετική παράδοση και κουλτούρα. Άλλα όπως το « Enigma» και το « Μόναχο» αναφέρονται σε σημαντικά γεγονότα λίγο πριν και κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου τα οποία φωτίζουν αθέατες πλευρές ,μυστικές συναντήσεις, συζητήσεις και διακανονισμούς που επηρέασαν την εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων.
