Photo:NASA copyright Stratfor 2017

AllTimeClassic

Του Γιώργου Δημητρακόπουλου Διεθνολόγου

Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν δια στόματος του Υπουργού Εξωτερικών Μ. Πομπέο, την επιβολή νέων κυρώσεων κατά του Ιράν  με στόχο την οικονομική απομόνωση της χώρας , και την μείωση της επιρροής της στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Οι κυρώσεις που ανακοινώθηκαν προβλέπουν ότι οι ΗΠΑ, από τις 2 Μαΐου και μετά  δεν θα επιτρέπουν πλέον εξαιρέσεις από τις ήδη υφιστάμενες κυρώσεις που προβλέπουν μεταξύ άλλων και την απαγόρευση αγοράς πετρελαίου από το Ιράν.  Οι ΗΠΑ είχαν ως χθες δεχθεί την εξαίρεση από τις κυρώσεις της Κίνας, της Ινδίας, της Ιαπωνίας, της Νοτίου Κορέας και της Τουρκίας.

Η Αμερικανική αυτή απόφαση να εμποδίσει τις 5 χώρες να προμηθεύονται στο εξής πετρέλαιο από το Ιράν , πέρα από τις συνέπειες που θα έχει για κάθε μία από τις χώρες αυτές (η Κίνα για παράδειγμα θεωρεί ότι απειλείται πλέον η ενεργειακή της ασφάλεια),  συνιστά ισχυρό πλήγμα κατά του Ιράν , ιδιαίτερα μάλιστα αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι το 40% του Ιρανικού κρατικού προϋπολογισμού εξυπηρετείται από τα έσοδα που προέρχονται από την πώληση του παραγόμενου πετρελαίου( η παραγωγή πετρελαίου από τη χώρα ανέρχεται στο 1 εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως από τα οποία η Κίνα προμηθεύεται τα μισά).

Όπως ήταν αναμενόμενο το Ιράν αντέδρασε έντονα απειλώντας μάλιστα ότι μπορεί να κλείσει τα Στενά του Hormouz, γεγονός που αν συμβεί θα αποτελέσει πλήγμα για την διεθνή οικονομία, αφού θα καταστήσει, για όσο διάστημα τα Στενά θα παραμένουν κλειστά, αδύνατες τις διελεύσεις πλοίων που μεταφέρουν κυρίως ενεργειακά προϊόντα( πετρέλαιο, φυσικό αέριο) και όχι μόνο.

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που το Ιράν απειλεί να κλείσει τα Στενά. Μπορεί όμως να είναι η πρώτη που θα πραγματοποιήσει την απειλή αυτή.  « Στην περίπτωση που θα δεχθούμε απειλές δεν θα έχουμε καμία αναστολή για να προστατεύσουμε την θαλάσσια οδό του Ιράν» δήλωσε στα Ιρανικά ΜΜΕ,  ο Alireza Tangsiri αρχηγός του ναυτικού των Φρουρών της Επανάστασης , που περιπολεί στην περιοχή των Στενών.

Η στρατηγική σημασία των Στενών του Hormuz είναι αναμφισβήτητη. Στο παρελθόν, μία  σύγκρουση Αμερικανικών και Ιρανικών ναυτικών δυνάμεων  στην περιοχή των Στενών του Hormuz, είναι ένα πολύ πιθανό ενδεχόμενο, αφού ο Πρόεδρος του Ιράν Hassan Rouhani, στη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψης του σε Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες τον περασμένο Ιούλιο, απείλησε ότι το Ιράν θα κλείσει τα Στενά, παρεμποδίζοντας έτσι τις διελεύσεις δεξαμενόπλοιων για την μεταφορά πετρελαίου, ως απάντηση  στην επιβολή κυρώσεων  από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, που αποτελούν σοβαρό πλήγμα για  τις εξαγωγές  Ιρανικού πετρελαίου . Ο  Mohamed Ali Jafari, αρχηγός των Φρουρών της Επανάστασης, ναυτικές δυνάμεις των οποίων περιπολούν στην περιοχή των Στενών, διευκρίνισε αμέσως μετά, ότι οι δυνάμεις του  μπορούν να υλοποιήσουν άμεσα την απειλή του Προέδρου τους, για να λάβει την  απάντηση των ΗΠΑ σύμφωνα με την οποία μια τέτοια απειλή  θα αντιμετωπιστεί άμεσα και αποτελεσματικά.

Η πρόσφατη αυτή απειλή του Ιράν  και η άμεση αντίδραση των ΗΠΑ,  αφενός υπογράμμισαν για μία ακόμη φορά την στρατηγική σημασία των Στενών , αφετέρου υπενθύμισαν παλαιότερες περιπτώσεις που είχαν εκτοξευθεί παρόμοιες απειλές και εναντίον των ΗΠΑ, αφού η περιοχή είναι θέατρο συγκρούσεων μεταξύ των δύο,   αλλά και εναντίον άλλων χωρών.

Τα Στενά του Hormuz  είναι ένα σχετικά στενό θαλάσσιο πέρασμα, που ενώνει τον Περσικό Κόλπο με τον κόλπο του Ομάν και την Αραβική Θάλασσα, μέσα από το οποίο διέρχεται καθημερινά σημαντικός αριθμός  δεξαμενόπλοιων για την μεταφορά πετρελαίου. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα  στοιχεία προερχόμενα από την Αμερικανική Υπηρεσία Ενέργειας ( US Energy Information Administration),  17 εκατομμύρια βαρέλια με  πετρέλαιο, και 14 κατά μέσο όρο πλοία διέρχονται τα Στενά καθημερινά  με προορισμούς την Ιαπωνία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Κορέα, προερχόμενα από τα λιμάνια του Iraq, του Kuwait , του  Bahrain, του Qatar,των  Ηνωμένων  Αραβικών  Εμιράτων  και  της Σαουδικής Αραβίας, παρά τις δύσκολες  για την ναυσιπλοΐα συνθήκες που επικρατούν εκεί αφού  το πλάτος των περασμάτων των πλοίων  είναι , λόγω των γεωγραφικών χαρακτηριστικών , αρκετά στενότερο από το ήδη στενό πλάτος των Στενών.  Η στρατηγική σημασία των Στενών είναι λοιπόν  μεγάλη  και ως εκ τούτου κάθε απειλή για το κλείσιμο ή για την δημιουργία πρόσθετων δυσκολιών στη διέλευση των Στενών επηρεάζει σημαντικά τις διεθνείς αγορές, αφού οι εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου από διάφορες χώρες στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι ΗΠΑ, εξαρτώνται από τις απρόσκοπτες διελεύσεις των  δεξαμενόπλοιων από τα Στενά.

Το Ιράν βέβαια έχει και στο παρελθόν αρκετές φορές απειλήσει ότι θα κλείσει τα Στενά, ιδιαίτερα όταν θεωρεί ότι πολιτικές αποφάσεις και ενέργειες , προερχόμενες κυρίως από τις ΗΠΑ και όχι μόνο, απειλούν την εθνική κυριαρχία του, την θέση και τον ρόλο που επιθυμεί να διαδραματίζει στην περιοχή.

Στη δεκαετία του ’80, στη διάρκεια του πολέμου του με το Ιράκ, απείλησε ότι θα κλείσει τα Στενά όταν το Ιράκ παρεμπόδιζε τις διελεύσεις πλοίων.  Το 1988 τα Στενά έγιναν το θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων ανάμεσα στο Αμερικανικό πολεμικό Ναυτικό και τις ναυτικές δυνάμεις του Ιράν όταν στη διάρκεια του ίδιου πολέμου  οι ΗΠΑ  επιτέθηκαν στη χώρα. Στη δεκαετία του ’90 υπήρξαν διενέξεις ανάμεσα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν για την κυριαρχία ορισμένων νησίδων που βρίσκονται στην περιοχή των Στενών, ενώ το 2008 , μετά από σειρά ναυτικών επεισοδίων ανάμεσα   στις ΗΠΑ και το Ιράν , είχαν ως αποτέλεσμα οι Ιρανικές αρχές να δηλώσουν  ότι αν η χώρα δεχθεί επίθεση από τις ΗΠΑ ,τότε θα κλείσουν τα Στενά προκειμένου να προκαλέσουν ζημιές στις διεθνείς αγορές πετρελαίου, με τις ΗΠΑ να ανταπαντούν ότι το κλείσιμο των Στενών θα αποτελέσει αιτία πολέμου.

Το  2012 το Ιράν απείλησε και πάλι ότι θα κλείσει τα Στενά ως απάντηση στις κυρώσεις που οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλησαν να επιβάλλουν στη χώρα λόγω του πυρηνικού της προγράμματος.  Όμως  παρά τις δηλώσεις Ιρανών αξιωματούχων οι απειλές  δεν πραγματοποιήθηκαν ακόμα και όταν  επιβλήθηκαν οι κυρώσεις.  Θα πρέπει όμως  εδώ να σημειωθεί ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά στον τρόπο που αντιδρούσε ο Λευκός Οίκος τότε και τώρα. Ο πρόεδρος Obama και η Κυβέρνηση του υποβάθμιζαν την σημασία των απειλών προκειμένου να επιτύχουν μία συμφωνία για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Ο  Πρόεδρος Trump και η Κυβέρνηση του  ακολουθούν  μια σκληρή αντι-ιρανική πολιτική( δεν πρέπει να λησμονείται η μονομερής αποχώρηση των ΗΠΑ από την Συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ,με απόφαση του Προέδρου Trump ) και επιδιώκουν την αναβάθμιση των σχέσεων με το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία που δεν βλέπουν με καθόλου καλό μάτι τον ρόλο και τις επιδιώξεις του Ιράν στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Ανεξάρτητα από το αν αυτή τη φορά το Ιράν θα πραγματοποιήσει την απειλή του για το κλείσιμο των Στενών ή όχι, η στρατηγική σημασία και η ανάγκη  για την προστασία της ελεύθερης  και απρόσκοπτης διέλευσης των πλοίων μέσα από τα Στενά , επιβάλλουν για τον σκοπό αυτό την εξεύρεση  ενός Modus Vivendi, κυρίως ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν , παρά τις μεταξύ τους αρκετά οξυμένες πλέον σχέσεις. Η πρόταση την οποία διατύπωσε  o  Οργανισμός Ιnternational  crisis Group για την  επικοινωνία ανάμεσα στις στρατιωτικές διοικήσεις των δύο χωρών για την σύναψη  ενός συμφώνου για τα Συμβάντα στη Θάλασσα ( Incidents at Sea Agreement), με βάση και τo προηγούμενο  που συνιστά  αντίστοιχη συμφωνία των ΗΠΑ το 1972 με την τότε Σοβιετική Ένωση,  είναι μία πρόταση στη σωστή κατεύθυνση και πρέπει να υποστηριχθεί.

*Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του AllTimeClassic

*Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας η καθ΄ οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος.

*Ο Γιώργος Δημητρακόπουλος είναι διεθνολόγος, ανήκει στην παλαιότερη εκδοτική οικογένεια που δραστηριοποιείται στον περιφερειακό τύπο. Έχει διατελέσει σύμβουλος του Πρωθυπουργού(1983-1986) σύμβουλος στο Υπουργείο Εξωτερικών(1986-1989) διευθυντής της εφημερίδας Ελευθερία (1990-1994) Ευρωβουλευτής και Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ( 1994-2009) σύμβουλος έκδοσης και αρθρογράφος της Ελευθεροτυπίας.