Της Μαρίνας Μπαμπαλιάρη
Δεκαεπτά χρονών ήταν η Σοφία Εγκαστρωμένου όταν ο πατέρας της συμφώνησε να παντρευτεί τον 47χρόνο τότε Γερμανό έμπορο Ερρίκο Σλήμαν, που λάτρευε από παιδί τον ‘Ομηρο. Η αγγελία που είχε δημοσιεύσει ο Σλήμαν στην εφημερίδα στην προσπάθεια του να παντρευτεί Ελληνίδα, έγραφε πως ζητούσε μια γυναίκα «με ελληνοπρεπή εμφάνιση, μαύρα μαλλιά και ή δυνατόν όμορφη και στοργική». Επρόκειτο για την εικόνα της Ελληνίδας που ο Σλήμαν είχε εμπνευστεί από τα ομηρικά έπη που διάβαζε όταν ήταν μικρός ,μια μορφή ανταποκρινόμενη στο αρχαίο ελληνικό ιδεώδες, που θα είχε άριστες γνώσεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, θα ήταν απόγονος του Ομήρου, θα μπορούσε να απαγγείλει Όμηρο από το πρωτότυπο, αλλά κυρίως θα ήταν Ελληνίς. ‘Αλλωστε αυτό είχε γράψει «Ζητείται Ελληνίς» στον θείο της Σοφίας και εκείνος του έστειλε φωτογραφία της. Την ξεχώρισε από πολλές άλλες και την ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά.
Η Σοφία ήταν αρσακειάδα από μεσοαστική οικογένεια με πολύ καλή ανατροφή ,γνώριζε άριστα την αρχαία ελληνική γλώσσα , ήταν όμορφη, σεμνή και μετρούσε τις κουβέντες της. Το μέλλον της φαινόταν ασφαλές και κατά κάποιο τρόπο προδιαγεγραμμένο, αφού “το συνοικέσιο” της εξασφάλιζε μια αξιοπρεπή και ήσυχη οικογενειακή ζωή . Ο Σλήμαν ήταν ευκατάστατος, πολύ μεγαλύτερος της, μικροκαμωμένος, κοντός και με μεγάλο κεφάλι. Ωστόσο η ιδιοσυγκρασία του θύμιζε τον σύγχρονο ” Ιντιάνα Τζόουνς ” ,αγαπούσε την περιπέτεια, ήταν ατρόμητος, είχε ακάματο πείσμα και εμμονή με τον ελληνικό πολιτισμό. Το ‘Ιλιον όπως ακριβώς το περιέγραφε ο ‘Ομηρος, ήταν το κρυφό του όνειρο. ‘Ηταν ευφυής και είχε μια εξαιρετική έφεση στις ξένες γλώσσες,γνώριζε 22.
Η συμβίωσή της Σοφίας με τον Σλήμαν αποδείχθηκε βασανιστική, καθώς ο Γερμανός ημιμαθής, ερασιτέχνης αρχαιολόγος, απαίτησε για αρχή μόνο, να μάθει πολλές ξένες γλώσσες. Για τη Σοφία ήταν η πρώτη υποχώρηση που αναγκάστηκε να κάνει με τεράστια βέβαια δυσκολία, ενώ ακολούθησαν πολλές ακόμη υποχωρήσεις κατά τη συμβίωση της μαζί του. ‘Εκαναν πολλά ταξίδια και γύρισαν σχεδόν όλο τον κόσμο, ωστόσο πολλές φορές ο ίδιος έλειπε για μεγάλα χρονικά διαστήματα αφήνοντας τη Σοφία μόνη. Οι γονείς της τον κατηγορούν πλέον ανοιχτά ότι τους εξαπάτησε.
Εκείνος χωρίς κανένα σεβασμό τους απαντά με θράσος «Εσείς πουλήσατε την κόρη σας σαν πραμάτεια». Τότε η Σοφία, παίρνει θέση ενώπιον μαρτύρων και λέει «Καλύτερα να πεθάνω, παρά να ζήσω στο πλευρό αυτού του άντρα» . Μετά από αυτή τη δήλωση ο Σλήμαν έφυγε εξοργισμένος για την Σαντορίνη. Η Σοφία συμβιβάστηκε για μια ακόμη φορά, άλλωστε είχαν αποκτήσει δύο παιδιά την Ανδρομάχη και τον Αγαμέμνονα.
Παρά την εμφανή μελαγχολία της η Σοφία τα κατάφερε στους πολλαπλούς ρόλους που είχε επωμισθεί παρά το νεαρό της ηλικίας της, μητέρα,σύζυγος,σύμβουλος,αρχαιολόγος και οικοδέσποινα στο “Ιλιον Μελαθρον”
που έχτισε δέκα χρόνια μετά το γάμο τους ο Γερμανός αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ κατ’εντολή του Σλήμαν και που αργότερα πουλήθηκε από την οικογένεια Σλήμαν στο ελληνικό δημόσιο και στεγάζει σήμερα τις πολύτιμες συλλογές του Νομισματικού Μουσείου.
Το 1873 αποδείχθηκε μια ιστορική χρονιά καθώς το ζεύγος Σλήμαν μαζί ανακάλυψε μετά από αναζητήσεις χρόνων την Τροία του Ομήρου. Η περίφημη φωτογραφία της Σοφίας με τον θησαυρό της Τροίας , να φορά τα χρυσά κοσμήματα του «θησαυρού», τα βασιλικά χρυσαφικά στο στήθος και τον λαιμό, το διάδημα της «Ωραίας Ελένης» στα μαύρα της μαλλιά έμεινε στην ιστορία και ο Σλήμαν περήφανος έστελνε ανά την υφήλιο αντίτυπα της φωτογραφίας της. Μαζί της είχε ανακαλύψει την Τροία!
Ωστόσο όπως αποδείχθηκε ο θησαυρός που είχε ανακαλύψει ο Σλήμαν δεν ήταν ο θησαυρός του Πριάμου, όπως διατυμπάνιζε ο ίδιος παντού, αλλά προγενέστερος κατά 1000 χρόνια. ‘Οπως αναφέρει ο καθηγητής κλασικής φιλολογίας στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Ντέιβιντ Τρέιλ, στο βιβλίο του «Ο Σλήμαν της Τροίας: Θησαυρός και απάτη», που κυκλοφόρησε το 1995, σημειώνει: Ολόκληρος ο τότε Τύπος αναμετέδιδε την εικόνα που ο Σλήμαν είχε πλάσει: «Μέσα στη φλεγόμενη Τροία, ενώ οι Αχαιοί είχαν κυριεύσει την πόλη και πυρπολούσαν τα πάντα, μια αρχόντισσα προσπαθούσε να γλιτώσει τα κοσμήματα της. Παγιδεύτηκε στα ερείπια του σπιτιού της και πέθανε αγκαλιά με τα χρυσαφικά της: Ιδού τα ερείπια του καμένου σπιτιού, ιδού ο σκελετός, ιδού το κολιέ, ιδού και το δαχτυλίδι της» . Ο σκελετός, όμως, είχε βρεθεί αλλού, ανήκε σε άλλη εποχή και όχι στην καταστροφή της Τροίας και κανένα στοιχείο δε μαρτυρούσε πως επρόκειτο για αρχόντισσα. Σε ένα τρίτο σημείο είχε βρεθεί το δαχτυλίδι και σ’ ένα τέταρτο το κολιέ. Ο Σλήμαν τα είχε μαζέψει τα έβαλε μαζί και έστησε το δικό του σκηνικό, πετυχαίνοντας να κάνει πάταγο και να στρέψει πάνω του και πάνω στην Ιλιάδα και τον Όμηρο τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας. Ωστόσο κατάστρεψε πολύτιμα για τους ιστορικούς στοιχεία καθώς δεν είχε ιδέα από στρωματογραφία και βέβαια δεν κατάλαβε ότι δεν είχε ανακαλύψει την Τροία αλλά εννέα. Ωστόσο με την επιμονή του και το πείσμα του να πραγματοποιήσει το παιδικό του όνειρο κατάφερε ν’ αποδείξει ότι η Ιλιάδα δεν ήταν ένας μύθος του Ομήρου, αλλά ένα ιστορικό έργο, η Τροία υπήρξε και ο Τρωικός πόλεμος έγινε! Αυτό το ανακάλυψε ένας ερασιτέχνης αρχαιολόγος.
Μετά το θάνατό του το 1890 η Σοφία χάρισε ένα πολύ μικρό μέρος του “θησαυρού”- καθώς το μεγαλύτερο είχε φυγαδευτεί στο εξωτερικό -στο Εθνικό αρχαιολογικό Μουσείο.
Η Σοφία μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο το 1897 αφιέρωσε όλης της την ύπαρξη στην φιλανθρωπία. Δημιούργησε μαζί με άλλες επιφανείς κυρίες των Αθηνών το σύλλογο ” Σωτηρία ” και κατάφερε να αποσπάσει με δωρεά από την Ιερά Μονή Πετράκη οικόπεδο 600 στρεμμάτων, στο οποίο μέσα σε δύο χρόνια επί δημαρχίας Σπύρου Μερκούρη έχτισε το ” Σωτηρία ” το πρώτο σανατόριο της χώρας το οποίο εγκαινιάστηκε από την βασίλισσα Όλγα είχε 40 κλίνες και ήταν για την έρευνα και την θεραπεία της φυματίωσης αλλά και την νοσηλεία απόρων φυματικών. Το κράτος ανέλαβε τη διοίκηση του Νοσοκομείου και η ίδια ήταν πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου μέχρι το θάνατό της το 1932 ! Έκανε και άλλες δωρεές στον Ευαγγελισμό, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Νομισματικό Μουσείο. Η κόρη της Ανδρομάχη παντρεύτηκε τον Λέοντα Μελά, αδελφό τού Παύλου Μελά ενώ ο γιος της Αγαμέμνων εγκαταστάθηκε στο Παρίσι.
Η Σοφία αποδείχθηκε σπουδαία, μεγαλόκαρδη, άξια σύζυγος και μητέρα παρά την δύσκολη συμβίωση με τον Σλήμαν, τον στήριξε και τον ακολούθησε στην πραγματοποίηση όλων των στόχων που εκείνος είχε θέσει στη ζωή του, αλλά στάθηκε και η ίδια στο ύψος των περιστάσεων, γνήσια Ελληνίδα μοιραζόμενη τη δόξα και τους θριάμβους του.
Βιβλιογραφία
Σλήμαν και Σοφία μια ιστορία αγάπης της Δανάης Κουλμάση
Σοφία Εγκαστρωμένου-Σλήμαν γράμματα στον Ερρίκο της Ελένη Μπόμπου-Πρωτόπαππα
Ερρίκος Σλήμαν «Ανταποκρίσεις από την Τροία» Γεώργιος Λαγανάς
Ο Σλήμαν της Τροίας: Θησαυρός και απάτη του Ντέιβιντ Τρέιλ
Φωτογραφία Ullstein bild/ullstein bild Getty Images
