Της Μαρίνας Μπαμπαλιάρη

Σε άρνηση άδειας για τη λειτουργία της Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα για τον Δεκαπενταύγουστο πέρασε για μια ακόμη χρονιά η Τουρκία, παρά την υποτιθέμενη Ελληνοτουρκική προσέγγιση μετά και τη συνομιλία που είχε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης με τον Τούρκο πρόεδρο Ρ. Ερντογάν.

Παρά την επανέναρξη των επαφών των δύο πλευρών, η Τουρκία δεν φαίνεται να ασπάζεται την λογική του ήρεμου κλίματος και προβαίνει δια στόματος Ρ. Ερντογάν σε άρνηση άδειας για τη λειτουργία και τον εορτασμό της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο στην ιστορική Μονή, μιας γιορτής με ιδιαίτερη σημασία για τον απανταχού ελληνισμό και τους Xριστιανούς.

Μια δυναμική παρέμβαση από την πλευρά της Ελληνικής Κυβέρνησης είναι επιβεβλημένη ώστε να διασφαλίσει την απρόσκοπτη άσκηση των θρησκευτικών δικαιωμάτων του ελληνισμού και όλων των Χριστιανών (Αρμένιοι, Κόπτες κλπ). Η Τουρκία πρέπει επιτέλους να αντιληφθεί ότι η συνέχεια αυτής της τακτικής που συνιστά παραβίαση του σεβασμού των θρησκευτικών δικαιωμάτων των μειονοτήτων θα δυσχεράνει παρά πολύ, πέραν των διμερών σχέσεων με την Ελλάδα, και την Ευρωπαϊκή της πορεία για την οποία πρόσφατα στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ φαίνεται ότι εξεδήλωσε ενδιαφέρον.

Δεν σκέφτεται αλήθεια η Τουρκία ότι με τέτοιου είδους συμπεριφορές μπορεί να καταστήσει αδύνατη πρωτίστως την ελληνική στήριξη αλλά και την στήριξη άλλων χωρών μελών στο αίτημα της για την επανέναρξη της Ευρωπαϊκής της προοπτικής.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου οι τουρκικές αρχές δεν έδωσαν τη σχετική άδεια για τη λειτουργία της ιστορικής Μονής χωρίς βέβαια να έχουν γίνει γνωστοί ακόμη οι λόγοι.

Η σχετική ανακοίνωση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο:

«Γνωρίζεται διά τοῦ παρόντος εἰς τούς ἐνδιαφερομένους εὐσεβεῖς Χριστιανούς ὅτι ἐφέτος δέν θά τελεσθῇ ἡ Θεία Λειτουργία ἐπί τῇ ἑορτῇ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου (15 Αὐγούστου) εἰς τήν ἱστορικήν Ἱ. Μονήν Παναγίας Σουμελᾶ, καθ᾽ ὅτι δέν ἐδόθη ἡ ἀπαιτουμένη ἄδεια παρά τῶν ἁρμοδίων κυβερνητικῶν ἀρχῶν.

Ἐν τοῖς Πατριαρχείοις, τῇ 20ῇ Ἰουλίου 2023».

Η ιστορία της Θαυματουργής Εικόνας.

Η Παναγία Σουμελά είναι από τις πιο γνωστές αλλά και πιο αγαπημένες εικόνες της Παναγίας όλων των ορθοδόξων Χριστιανών. Η θέση της στις καρδιές των Ποντίων όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και όλου του κόσμου είναι ξεχωριστή.

Η εικόνα σήμερα βρίσκεται στην Μονή που βρίσκεται στο όρος Βέρμιο έξω από το χωριό Καστανιά. Εφτασε από το όρος Μελά του Πόντου στο Βέρμιο. Έλληνας μοναχός ανακαλύπτει στην Τραπεζούντα την περίφημη εικόνα της Παναγίας Σουμελά, που φιλοτεχνήθηκε από τον ίδιο τον Ευαγγελιστή Λουκά τον πρώτο αιώνα μχ και είναι μία από τις αρχαιότερες και πιο ξεχωριστές εικόνες της Παναγίας. Μετά τον θάνατο του Ευαγγελιστή Λουκά, ο μαθητής του ο Ανανίας μετέφερε την εικόνα στην Αθήνα όπου και τοποθετήθηκε σε έναν πολύ όμορφο ναό, στον οποίο και παρέμεινε για περίπου 300 χρόνια, λαμβάνοντας το όνομα «Παναγία η Αθηνιώτισσα».

Η ετυμολογία της, Σουμελά, προέρχεται από το όρος Μελά και το ποντιακό ιδίωμα «σου» που σημαίνει «εις το ή «εις του», και συνεπώς «εις του Μελά», το οποίο τελικά έγινε Σουμελά.

Μία μέρα λοιπόν περίπου στο 380 μΧ, η εικόνα εξαφανίστηκε από την εκκλησία της Αθήνας. Σύμφωνα με μαρτυρίες μάλιστα, η εικόνα δεν εκλάπη, αλλά έφυγε με θαυματουργό τρόπο προς άγνωστη κατεύθυνση.

Σύμφωνα με την ιερή παράδοση οι Αθηναίοι μοναχοί Βαρνάβας και Σωφρόνιος, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της Παναγιάς, ακολουθούν την πορεία της εικόνας, η οποία εμφανίζεται πλέον στον Πόντο ,και αναλαμβάνουν να τη βρούνε. Οι δύο μοναχοί περνούν τα Μετέωρα, τη Χαλκιδική και την παραλία της Μονής Βατοπεδίου, από όπου ένας άγνωστος άνδρας τους μεταφέρει με καράβι μέχρι τη Μαρώνεια.

Βαρνάβας και Σωφρόνιος περνούν πεζοπορώντας τη Ραιδεστό και κατορθώνουν τελικά να φθάσουν στην Κωνσταντινούπολη, από όπου και πηγαίνουν με ένα πλοιάριο στην Τραπεζούντα.

Εκεί πια η Παναγία εμφανίζεται και πάλι στους δύο Αθηναίους μοναχούς για να τους πληροφορήσει, ότι η εικόνα της βρίσκεται μέσα σε σπηλιά .

Με πυξίδα τους πλέον τον Πυξίτη ποταμό, και εμψυχωμένοι από τη δύναμη της πίστης τους, ανηφορίζουν προ το όρος, μέχρι τη στιγμή που βρίσκονται μπροστά στην είσοδο μιας σπηλιάς με χρυσαφένια λάμψη.

Η λάμψη αυτή δεν ήταν άλλη από το φως της Εικόνας της Αθηνιώτισσας.

Βαρνάβας και Σωφρόνιος γονυπετείς και πλημμυρισμένοι με δάκρυα χαράς, ευχαριστούν την Παναγία και της υπόσχονται να χτίσουν στο σημείο αυτό ένα ναό προς τιμήν της.

Με μοναδικά τους εφόδια, λοιπόν, την πίστη, την επιμονή και την εργατικότητά τους, οι δύο αποφασισμένοι ερημίτες μοναχοί κατορθώνουν παρά τις πολλές αντιξοότητες που συναντούν, να χτίσουν το 386 μ.Χ σε σπήλαιο της απόκρημνης κατωφέρειας του όρους Μελά, σε υψόμετρο 1063 μέτρα, σκαλιστή μέσα στο βουνό την εκκλησία της Σουμελιώτισσας.

Οι δύο ασκητές μοναχοί πρώτα έφτιαξαν ένα κελί στο σπήλαιο που βρέθηκε η εικόνα και με την βοήθεια των μοναχών της κοντινής μονής Βαζελώνα, κατόπιν έχτισαν μία εκκλησία, κάτι που τους είχε ζητήσει να κάνουν η Παναγία στο όραμα τους.

Χιλιάδες πιστών άρχισαν να επισκέπτονται την εκκλησία για να προσκυνήσουν την εικόνα, αλλά και να πιουν από το θαυματουργό αγίασμα που αναβλύζει με τρόπο θαυματουργό από έναν γρανιτένιο βράχο μέσα στο σπήλαιο. Tο σοβαρό πρόβλημα της ύδρευσης του μοναστηριού λύθηκε , σύμφωνα με την παράδοση κατά τρόπο θαυματουργό, ενώ η ανθρώπινη λογική αδυνατεί ακόμη και σήμερα να βρει απάντηση στο θέαμα που αντικρίζουν οι πιστοί προσκυνητές από όλο τον κόσμο, να αναβλύζει νερό μέσα από ένα γρανιτώδη βράχο. Οι δε θεραπευτικές του ιδιότητες κάνουν πασίγνωστο το μοναστήρι στα πέρατα της γης σε Χριστιανούς, αλλά και Μουσουλμάνους. Το 1860 κοντά στο σπήλαιο χτίστηκε ένας τετραώροφος ξενώνας, ο οποίος είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός καθώς μοιάζει να είναι κολλημένος πάνω στον γκρεμό.

                                                                       Η Θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας Σουμελά 

Οταν ξεκίνησε ο ξεριζωμός και η γενοκτονεία των Ποντίων από τους Οθωμανούς, οι ιερείς και οι πιστοί έκαναν τα πάντα για να διασώσουν τους θρησκευτικούς θησαυρούς, τα ιερά και τα όσια. Ετσι η Θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας απομακρύνθηκε και θάφτηκε μαζί με άλλους θησαυρούς ανεκτίμητης αξίας στο γειτονικό παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, όπου παρέμεινε εκεί για είκοσι χρόνια.

Το 1930, με διπλωματικές ενέργειες του πρωθυπουργού της Eλλάδας Ελευθέρου Βενιζέλου, στο πλαίσιο της προωθούμενης και τότε ελληνοτουρκικής φιλίας ο Tούρκος πρωθυπουργός Ισμέτ Ινονού, επισκέπτεται την Αθήνα και δέχεται μια αντιπροσωπεία να πάει στον Πόντο και να παραλάβει τα σύμβολα της ορθοδοξίας και του ελληνισμού. Η άφιξη της Θαυματουργής Εικόνας στην Ελλάδα χαροποίησε όλους τους Έλληνες κι έδωσε ελπίδα στους Πόντιους που κατάφεραν μετά από πολλές κακουχίες και κινδύνους να φτάσουν στην ασφαλή αγκαλιά της μητέρας Πατρίδας.

Έκτοτε για 20 χρόνια η εικόνα φιλοξενήθηκε στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας. Όλοι ωστόσο – και ιδιαίτερα οι Πόντιοι – είχαν ένα παράπονο: μία εικόνα με τόσο μεγάλη σημασία και ιστορία δεν έπρεπε να βρίσκεται σε ένα μουσείο σαν ένα κοινό έργο τέχνης, αλλά θα έπρεπε να τοποθετηθεί σε έναν ιερό χώρο όπου οι πιστοί θα μπορούν να την προσκυνήσουν. Ετσι το 1931 ο Λεωνίδας Ιασωνίδης προτείνει τον επανενθρονισμό της Παναγίας Σουμελά σε κάποια περιοχή της Eλλάδας σε κάποιο ναό . Το 1951 ο Kρωμναίος οραματιστής και κτήτωρ Φίλων Κτενίδης κάνει πράξη την επιθυμία όλων των Ποντίων, με τη θεμελίωση της Νέας Παναγίας Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου στην Καστανιά της Βέροιας όπου και παραμένει για να προσκυνείται από πιστούς από όλα τα μήκη και πλάτη της Γης.

Από τότε η εικόνα έγινε γνωστή ως Παναγία Σουμελά, ενώ το πασίγνωστο χριστιανικό ορθόδοξο μοναστήρι κοντά στην Τραπεζούντα παραμένει το σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού επί 16 ολόκληρους αιώνες.

Με πληροφορίες απο το monastery.gr

Μονή Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα φωτογραφία Wikipedia