Του Γιώργου Δημητρακόπουλου
Τον τελευταίο καιρό, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε μία κρίσιμη καμπή, δημιουργώντας εύλογες ανησυχίες για το μέλλον. Τα αίτια αυτής της δύσκολης και εύθραυστης συγκυρίας που δημιουργήθηκε λόγω της προκλητικής και επιθετικής συμπεριφοράς της Τουρκίας, είναι πολλά και πρέπει να αναζητηθούν αφενός στις συνθήκες που επικρατούν στο διεθνές σύστημα και ειδικότερα στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου (κρίση στη Συρία , προβλήματα στις σχέσεις ΗΠΑ και Ε Ε με το Ιράν, ολοένα και περισσότερο ανταγωνιστικές σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας),και αφετέρου στην εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία όπου μετά και την εκλογική ήττα του κόμματος ΑΚΠ και προσωπικά του προέδρου Ερντογάν στις επαναληπτικές εκλογές για το Δήμο της Κωνσταντινούπολης και τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η τουρκική οικονομία η μέχρι πρότινος παντοδυναμία του Τούρκου προέδρου φαίνεται να αμφισβητείται.
Από τις πολλές υπάρχουσες ενδείξεις, προκύπτει ότι ο κ. Ερντογάν προκειμένου να διασκεδάσει τις εντυπώσεις στο εσωτερικό της χώρας του και να παρατείνει την χωρίς αμφισβητήσεις παραμονή του στην εξουσία, επιλέγει την οδό της προβολής ζητημάτων στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και ιδιαίτερα ζητημάτων τέτοιων που να μπορούν να θεωρηθούν ότι θίγουν την Τουρκική εθνική συνείδηση, πιστεύοντας ότι με τον τρόπο αυτό θα αποσπάσει την προσοχή των Τούρκων πολιτών από την εσωτερική κατάσταση στη χώρα και θα τους συσπειρώσει γύρω από μία ” Τουρκική Μεγάλη Ιδέα”. Έτσι μπορεί να ερμηνευθεί η υπερβολική ένταση με τις ΗΠΑ γύρω από το θέμα της προμήθειας των S-400 και την υπόθεση του άλλοτε συναγωνιστή του Γκιουλέν, η προκλητική και επιθετική συμπεριφορά απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο και οι Τουρκικές κινήσεις στα Σύνορα με τη Συρία, όπου ως επί το πλείστον ζουν οι Κούρδοι της Συρίας, που για πολλούς Τούρκους αποτελούν “ανάθεμα”.
Μέσα σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι το μέλλον των θεμάτων και των προβλημάτων που συνιστούν τις Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις έχει ειδική σημασία. Το κύριο ζήτημα εδώ είναι αν και κατά πόσο ο Τούρκος Πρόεδρος θα επιλέξει την οδό των διμερών επαφών για την αντιμετώπιση των θεμάτων και των προβλημάτων που συνιστούν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις ή θα ακολουθήσει μία τακτική επιλογής ευρύτερων επιλογών, μέσα στις οποίες φυσικά θα περιλαμβάνονται και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Τα μέτωπα που με την νοοτροπία του έχει “ανοίξει ο Τούρκος Πρόεδρος, και οι επικρατούσες συνθήκες συνιστούν ενδείξεις ότι η Αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης και η διασύνδεση του μέλλοντος των Ελληνο-Τουρκικών σχέσεων και του Κυπριακού με αυτή τη διαδικασία, θα είναι μία από τις βασικές επιδιώξεις του προέδρου της Τουρκίας κ. Τ Ερντογάν. Και τούτο γιατί πέρα από τα γενικότερα σχέδια του για την ανασύσταση της σύγχρονης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η «πρόγονος» της οποίας είχε κατά την άποψη του Τούρκου προέδρου και όχι μόνο, συρρικνωθεί από την Συνθήκη της Λωζάννης , οι τομείς και τα θέματα σε σχέση με τα οποία η Τουρκία επιδίδεται διαρκώς σε προκλήσεις, είναι άμεσα συνδεδεμένα με τα όσα προβλέπει η Συνθήκη. Και αυτό δεν αφορά μόνο στις Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό . Αφορά και τις σχέσεις της Τουρκίας με χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής όπως το Ιράκ, η Συρία, η Λιβύη και η Αίγυπτος.
Αφορά ακόμη και στο ενδιαφέρον της Τουρκίας για τις έρευνες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Σύμφωνα με έγκυρες πηγές μπορεί να υπάρχουν μυστικά άρθρα στη Συνθήκη της Λωζάννης που δεν έχουν αποκαλυφθεί για λόγους ασφαλείας, σύμφωνα με τα οποία η Τουρκία είχε υποσχεθεί στις δυτικές δυνάμεις τότε, τη μη διεξαγωγή ερευνών για πετρέλαιο από την πλευρά της για εκατό χρόνια.
Αν πράγματι συμβαίνει αυτό η Τουρκία θα μπορεί να διεξάγει έρευνες μόνο εφόσον η Συνθήκη της Λωζάννης αναθεωρηθεί και τροποποιηθούν τα σχετικά άρθρα των οποίων το περιεχόμενο είναι δεσμευτικό γι’αυτή.
Η στρατηγική του κ. Ερντογάν και οι απώτεροι στόχοι του, γίνονται καλύτερα αντιληπτοί όταν αντιπαραβάλλει κανείς την πολιτική του στη Συρία, τις προκλήσεις και τις αμφισβητήσεις που συνεχώς άμεσα και έμμεσα διατυπώνει για το Αιγαίο και τα Ελληνικά νησιά, και την τακτική που ακολουθεί σχετικά με το Κυπριακό και τις έρευνες για τους υδρογονάνθρακες στη εκεί θαλάσσια περιοχή, με τα σχετικά και αντίστοιχα άρθρα της Συνθήκης της Λωζάννης. Ο Τούρκος Πρόεδρος και οι επιτελείς του πιστεύουν ότι όλες αυτές οι ρυθμίσεις που προβλέπονται από τα σχετικά άρθρα της Συνθήκης είχαν ως αποτέλεσμα την ταπείνωση και την συρρίκνωση της Αυτοκρατορίας και συνεπώς πρέπει να αναθεωρηθούν ή ακόμα και να αντικατασταθούν από νέες .
Όμως όπως άλλωστε είναι γνωστό , η Συνθήκη της Λωζάννης δεν είναι το αποτέλεσμα διμερούς Συμφωνίας . Είναι πολυμερής συνθήκη την οποία υπογράφουν πέρα από την Ελλάδα και την Τουρκία, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία,η Ρωσία , η Ιταλία και η Ιρλανδία . Η διαδικασία Αναθεώρησης της λοιπόν προϋποθέτει την σύμφωνη γνώμη όλων αυτών των χωρών και βέβαια και την σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ, οι οποίες έχουν μεγάλο ενδιαφέρον για την Συνθήκη και λόγω των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και λόγω της Ρωσίας που είναι μάλλον βέβαιο ότι θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί προς ενίσχυση των συμφερόντων της την διαδικασία αναθεώρησης αν και εφόσον αυτή ξεκινήσει.
Με αυτά ως δεδομένα το μέλλον των Ελληνοτουρκικών σχέσεων έχει πρόσθετο ενδιαφέρον και απαιτεί πολύ προσεκτικούς χειρισμούς.
