Του Γιώργου Δημητρακόπουλου
Οι πρόσφατες εξελίξεις στις Αμερικανοτουρκικές σχέσεις με αφορμή την προμήθεια από την Τουρκία του Ρωσικού αμυντικού συστήματος S-400 σε συνδυασμό και με την πρόσκληση που απηύθυνε Ρώσος αξιωματούχος στην Άγκυρα να συμμετάσχει στο πρόγραμμα παραγωγής των Ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών Su-57, αφού οι ΗΠΑ απειλούν με την ακύρωση της Τουρκικής συμμετοχής στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35 ,πυροδότησε μια νέα σοβαρή κρίση στις Αμερικανοτουρκικές σχέσεις οι συνέπειες της οποίας θα γίνουν σύντομα ορατές.
Όπως είναι γνωστό, η προμήθεια του ενός ή του άλλου οπλικού συστήματος, σηματοδοτεί ευρύτερες επιλογές και συμμαχίες και ως εκ τούτου έχει ιδιαίτερη σημασία. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο οι ΗΠΑ συνέδεσαν την προμήθεια του αμυντικού συστήματος S- 400 με την συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και αναφέρθηκαν σε συνέπειες που θα έχει η αγορά οπλικών συστημάτων των «αντιπάλων» στην συνοχή της Συμμαχίας. Οι εξελίξεις βέβαια αυτές, όπως είναι φυσικό, θέτουν ορισμένα ερωτήματα και όσον αφορά στα αίτια της κρίσης και όσον αφορά στην εξέλιξη της τις επόμενες ημέρες.
Το πρώτο από τα ερωτήματα αυτά αφορά στα βαθύτερα αίτια της κρίσης. Είναι μάλλον δύσκολο να αμφισβητηθεί το γεγονός ότι πίσω από τις πρόσφατες αψιμαχίες γύρω από την προμήθεια του συστήματος S-400 και την υπόθεση των F-35 βρίσκεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Ρωσία για την «οριοθέτηση» του νέου συσχετισμού δυνάμεων στο διεθνές σύστημα γενικά και ειδικότερα στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, στον οποίο φυσικά σημαντικό λόγο έχουν και τα ένθεν κακείθεν αναπτυσσόμενα οπλικά συστήματα και φυσικά τα γεωγραφικά σημεία ανάπτυξης τους. Η οριοθέτηση του νέου συσχετισμού δυνάμεων στην περιοχή έχει βέβαια σχέση και με την πολυσυζητημένη“ Συμφωνία του Αιώνα” η δημοσιοποίηση όλου του περιεχομένου της οποίας αναμένεται μετά τις εκλογές στο Ισραήλ αλλά και με την νέα πραγματικότητα που δημιούργησε η ανακάλυψη των σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Όπως είναι γνωστό η Ρωσία προκειμένου να προασπίσει τα συμφέροντα του ενεργειακού της κολοσσού της Gazprom, υποστηρίζει τον διερχόμενο μέσω Τουρκίας αγωγό Turkish Stream, μέσω του οποίου θα μεταφέρεται Ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη, ενώ οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τον αγωγό East Med μέσω του οποίου θα μεταφέρεται το φυσικό αέριο του Ισραήλ μέσω Κύπρου και Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές αγορές.
Το δεύτερο ερώτημα αφορά στη στάση της Τουρκίας, η οποία δείχνει να μην πτοείται από τις απειλές των ΗΠΑ. Προφανώς ο Τούρκος Πρόεδρος κ. Erdogan δεν βλέπει με καθόλου καλό μάτι τη «Συμφωνία του Αιώνα» η οποία , σύμφωνα με τα όσα έχουν μέχρι στιγμής δει το φως της δημοσιότητας, ενισχύει τον ρόλο και του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας, χώρες με τις οποίες , όπως είναι γνωστό, η Τουρκία έχει ανταγωνιστικές και καθόλου καλές σχέσεις. Είναι φυσικό η Τουρκία να δέχεται για το θέμα αυτό και τις επιρροές της Ρωσίας και του Ιράν, που θεωρούν την εν λόγω συμφωνία μονομερή κίνηση των ΗΠΑ σε συνεργασία με το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία και δεν λαμβάνουν υπόψη τους την Ρωσική και Ιρανική παρουσία στην περιοχή.
Πέρα όμως από αυτά προφανώς η Τουρκία θεωρεί ότι η «Συμφωνία του Αιώνα» θα επηρεάσει αρνητικά την δική της προσπάθεια για την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης , διαδικασία στην οποία ο κ. Erdogan έχει επενδύσει πολιτικά. Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθούν και η αντιπαράθεση για την υπόθεση Γκιουλέν, αλλά και οι Τουρκικοί φόβοι, ότι οι ΗΠΑ προωθούν μυστικά την δημιουργία ανεξαρτήτου Κουρδικού κράτους, γεγονός που θα έχει σαν συνέπεια την απώλεια εδαφών και για την Τουρκία και για τη Συρία και για το Ιράν και για το Ιράκ. Έτσι ο Τούρκος Πρόεδρος «κλείνοντας το μάτι» στη Ρωσία, οι απόψεις της οποίας για όλα αυτά τα θέματα βρίσκονται πιο κοντά στις Τουρκικές, προφανώς επιθυμεί να δοκιμάσει την αντοχή των ΗΠΑ, ώστε είτε να κερδίσει σημαντικά ανταλλάγματα, είτε να οδηγηθεί σε τελική ρήξη με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ φυσικά έχοντας τη στήριξη της Ρωσίας.
Το τρίτο ερώτημα αφορά στη στάση και τις επιδιώξεις της Ρωσίας. Φαίνεται ότι ιδιαίτερα μετά την μονομερή αποχώρηση των ΗΠΑ από την συνθήκη INF για τα πυρηνικά όπλα μέσου βεληνεκούς και την αρχικά αποχώρηση , στη συνέχεια αισθητή μείωση της παρουσίας των ΗΠΑ στη Συρία, η Ρωσία επιδιώκει να « οριοθετήσει» μία περίμετρο ασφαλείας για την προστασία των συμφερόντων της και της θέσης της απέναντι στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Κινήσεις όπως η προσάρτηση της Κριμαίας και η ανανέωση των συμφωνιών για τις Ρωσικές βάσεις στη Συρία, είναι στην κατεύθυνση αυτή. Υπό αυτήν την έννοια επιδιώκει τις άριστες σχέσεις με τη γειτονική της Τουρκία, την οποία θα ήθελε να απομακρύνει όσο το δυνατόν περισσότερο από το «άρμα» των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, γνωρίζοντας και από την ιστορία, ότι στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, Αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στην Τουρκία είχαν χρησιμοποιηθεί για επιχειρήσεις εναντίον της τότε Σοβιετικής Ένωσης, πράγμα που κατ’ αναλογία, σήμερα θα ήθελε να αποφύγει.
Το τέταρτο ερώτημα αφορά στη στάση των ΗΠΑ. Ο Πρόεδρος Trump όπως δείχνουν τα πράγματα, έχει δρομολογήσει τον επαναπροσδιορισμό της Αμερικανικής Εξωτερικής πολιτικής. Μέσα σε αυτόν τον επαναπροσδιορισμό , προφανώς η θέση της Τουρκίας του κ. Erdogan είναι μάλλον επισφαλής. Τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά αν στην εξουσία ήταν οι Κεμαλιστές οι οποίοι, όπως έδειξαν τα αποτελέσματα των πρόσφατων δημοτικών εκλογών φαίνεται ότι τώρα αρχίζουν να ανασυγκροτούνται. Οι ΗΠΑ έχοντας το βλέμμα στραμμένο και στην Κίνα, επιδιώκουν την δημιουργία ενός ισχυρού «υπογαστρίου» στα «μετόπισθεν» ώστε να μπορούν να ασχοληθούν σχετικά ανενόχλητες με την Κίνα. Αυτό φαίνεται ότι σταδιακά το επιτυγχάνουν, εδραιώνοντας την επιρροή τους στα Βαλκάνια και με την είσοδο των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ και την νέα Αμερικανική βάση στην Αλβανία, και στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου με την στήριξη τους στους άξονες Ελλάδας- Ισραήλ –Κύπρου (βλ. παρουσία Μ. Πομπέο στην τελευταία Σύνοδο) και Ελλάδας- Κύπρου –Αιγύπτου και με την « Συμφωνία του Αιώνα», αφήνοντας με τον τρόπο αυτό την Τουρκία όσο διαρκεί το καθεστώς Erdogan εκτός «σχεδίου». Τα πράγματα βέβαια μπορεί να αλλάξουν, αν οι Κεμαλιστές αποκτήσουν περισσότερη δύναμη και αρχίσουν να απειλούν το σημερινό καθεστώς.
Η όλη κατάσταση έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, πρώτον γιατί με βάση τα γεωγραφικά σημεία που θα τοποθετηθούν οι S-400 μπορεί να υπάρξει πρόβλημα στην άμυνα της χώρας και στις επιχειρήσεις της Πολεμικής Αεροπορίας για την προστασία των Ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο και δεύτερον γιατί η χώρα πέρα από την θέση της στους νέους συσχετισμούς, την οποία θα πρέπει να ενισχύσει ακόμη περισσότερο θα πρέπει να προμηθευθεί νέα αμυντικά συστήματα, που να εξουδετερώνουν τα Τουρκικά. Και στις δύο περιπτώσεις οι ΗΠΑ και κατ’ επέκταση το ΝΑΤΟ,θα πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο υποστηρίζοντας την Ελλάδα και πολιτικά και στρατιωτικά.
