Του Γιώργου Δημητρακόπουλου
Οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν στην Διάσκεψη της Λωζάννης αποτέλεσμα της οποίας ήταν η ομώνυμη Συνθήκη με το καθεστώς του παρατηρητή, και ο Αμερικανός ναύαρχος Bristol που είχε διατελέσει Ύπατος Αρμοστής των ΗΠΑ στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, είχε προσκληθεί να συμμετάσχει ως μέλος στην αντιπροσωπεία των Συμμαχικών Δυνάμεων.
Και βέβαια οι ΗΠΑ έστω και με το καθεστώς του παρατηρητή στη Συνδιάσκεψη διετύπωσαν αξιοπρόσεκτες παρατηρήσεις για το μελλοντικό καθεστώς των μειονοτήτων στην Τουρκία πλέον. Υπάρχει όμως και ένα άλλο ζήτημα που έτυχε της προσοχής των ΗΠΑ στη διάσκεψη της Λωζάννης. Πρόκειται για την παραχώρηση των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης πετρελαίου και άλλων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων από την Τουρκία στις ΗΠΑ, παραχώρηση που είναι γνωστή ως η «Παραχώρηση Chester» (Chester Concession) ονομάσθηκε έτσι διότι επικεφαλής του Αμερικανικού ομίλου που θα υλοποιούσε τα προβλεπόμενα από την παραχώρηση ήταν ο Αμερικανός ναύαρχος Colby Mitchell Chester.
Παρά το γεγονός ότι η Κυβέρνηση της νεοσυσταθείσας τότε Τουρκικής Δημοκρατίας, θεωρούσε ότι έπρεπε να απαλλαγεί από τις επιρροές των ξένων δυνάμεων εντούτοις συμφώνησε με την συγκεκριμένη παραχώρηση, την οποία η Τουρκική Εθνοσυνέλευση ψήφισε στις 10 Απριλίου του 1923, πιστεύοντας ότι αυτή η εξέλιξη θα είχε ως αποτέλεσμα περισσότερη στήριξη από την πλευρά των ΗΠΑ στην Τουρκία κατά την διάρκεια των εργασιών της διάσκεψης της Λωζάννης.
Είναι γεγονός ότι η παραχώρηση Chester,ήταν μεγάλης σημασίας και για τις δύο πλευρές γιατί μέσω αυτής θα ήταν δυνατή η διοχέτευση σημαντικών Αμερικανικών κεφαλαίων στην Εγγύς Ανατολή .Σύμφωνα με την παραχώρηση ο Αμερικανικός όμιλος εταιρειών που θα αναλάμβανε την υλοποίηση της, αποκτούσε το αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσης όλου του ορυκτού πλούτου και των πετρελαϊκών κοιτασμάτων που θα μπορούσαν να ανακαλυφθούν στα εδάφη της Τουρκίας, το δικαίωμα για την κατασκευή σχετικών έργων υποδομής όπως αγωγοί και λιμενικά έργα στον κόλπο της Αλεξανδρέττας και στη Μαύρη Θάλασσα και το δικαίωμα της κατασκευής σιδηροδρομικού δικτύου από την Άγκυρα προς τη Μαύρη Θάλασσα και από την Άγκυρα μέσω της πόλης Harput της Αρμενίας και της Μοσούλης στο Ιράκ- Υπογραμμίζεται ότι πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο αντιστοίχου μεγέθους παραχώρηση είχε απονεμηθεί από την τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία στη Γερμανία. Πολλοί δε υποστηρίζουν ότι αυτός ήταν και ο κύριος λόγος της συμμετοχής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Πόλεμο ως συμμάχου της Γερμανίας-.
Από την ημέρα που η «παραχώρηση Chester» τέθηκε σε ισχύ, παρουσιάστηκαν κάποια προβλήματα στη χρηματοδότηση των έργων που προέβλεπε, με αποτέλεσμα το όλο εγχείρημα να κινδυνεύει με κατάρρευση. Όμως η επίσκεψη στη Τουρκία το 1924, του διαδόχου του Chester στην ηγεσία του Αμερικανικού Ομίλου , Klayton Kennedy, είχε ως αποτέλεσμα την αναβίωση των προβλεπομένων σχεδίων και έργων για την υλοποίηση της.
Τον Ιανουάριο του 1927, η Αμερικανική Γερουσία διαβλέποντας την αντίδραση των Αρμενίων αλλά και των εκκλησιαστικών κύκλων στη Συνθήκη της Λωζάννης που, όπως είναι γνωστό, ήταν το αποτέλεσμα της ομώνυμης Συνδιάσκεψης, θα αποφασίσει την μη κύρωση και την απόρριψη της Συνθήκης της Λωζάννης ,την οποία ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Coolidge Galvin, είχε καταθέσει στο σώμα τρία χρόνια πριν. Αυτή η εξέλιξη θα οδηγήσει την Τουρκία να ακυρώσει και την ισχύ της «παραχώρησης Chester».
Οι ΗΠΑ θα βρεθούν ξανά στη Λωζάννη το 1932, συμμετέχοντας στη δεύτερη ομώνυμη διάσκεψη που όμως αφορούσε τις οικονομικές διευθετήσεις από το τέλος του Πολέμου.
