Της Μαρίνας Μπαμπαλιάρη

Ενώ είναι πολλά τα μνημεία και τα ευρήματα που αποδεικνύουν την δόξα της αρχαίας Αθήνας, δυστυχώς δεν υπάρχουν αντίστοιχα, σχετικά με την μεγάλη αντίπαλο της, την αρχαία Σπάρτη η οποία υπήρξε η ισχυρότερη ελληνική πόλη για 300 χρόνια και είναι γνωστή για την στρατιωτική της υπεροχή. Ωστόσο ο Παυσανίας, ο ‘Ελληνας περιηγητής και γεωγράφος του 2ου αιώνα, στο εκτενές έργο του « Ελλάδος Περιήγησις ” στο οποίο περιγράφει με πολλές λεπτομέρειες την αρχαία Ελλάδα και το οποίο ένας από τους μεταφραστές του, ο Τζέιμς Φρέιζερ, χαρακτήρισε ως πολύτιμο, γράφοντας ότι «χωρίς αυτόν τα ερείπια της Ἑλλάδας θα ήταν ως επί το πλείστον ένας λαβύρινθος χωρίς ενδείξεις, ένα αίνιγμα χωρίς απάντηση», μας πείθει πως η αρχαία Σπάρτη (τα Λακωνικά 3ος τόμος) είχε αφήσει πολλά « ίχνη ” τα οποία οι Γάλλοι και πιο συγκεκριμένα ο ευγενής Φουρμόντ κατέστρεψε, αν όχι ισοπέδωσε με φοβερή μανία.

O βάνδαλος των ελληνικών αρχαιοτήτων αββάς, Μισέλ Φουρμόντ γνωστός μυστικιστής ενταγμένος στο μυστικιστικό σύστημα της εποχής «Amitié et Fraternité» έλαβε εντολή από τον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΕ’ να πάει στην ανατολή και να συλλέξει βυζαντινά χειρόγραφα και άλλες αρχαιότητες, για να μεταφερθούν στο Παρίσι.

Τον Φεβρουάριο του 1729, συνοδευόμενος από τον ανιψιό του, έφτασε στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να εφοδιαστεί με το φιρμάνι του Σουλτάνου Αχμέτ Γ’, με το οποίο αποκτούσε το δικαίωμα να ερευνήσει και να μελετήσει όσους αρχαιολογικούς χώρους ήθελε στην επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Πρώτος σταθμός του βέβαια ήταν η Αθήνα. Έπειτα πήγε στην Πελοπόννησο και μέσω Μεγαλοπόλεως έφτασε στον Μυστρά. Ο Γάλλος κρατώντας ” τον Παυσανία ” αναζητούσε στην περιοχή της Λακεδαίμονος τα ερείπια της αρχαίας Σπάρτης και των άλλων σημαντικών πόλεων της Λακωνίας. Η αρχαία πόλη της Σπάρτης εκτεινόταν σε ολόκληρο το νότιο τμήμα της Πελοποννήσου και ενώ αρχικά περιλάμβανε μόνο τη Λακωνία, την κοιλάδα του Ευρώτα ανάμεσα στον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα, στο τέλος του 8ου αιώνα κατακτήθηκε και η Μεσσηνία στα δυτικά του Ταΰγετου.

                                                                    Αρχαία Σπάρτη ακαδημία πολιτών

Στον Μυστρά λοιπόν ο Φουρμόντ « ξερίζωσε »  τα εντοιχισμένα στο μεσαιωνικό τείχος ενεπίγραφα αρχαία βάθρα από την αρχική τους θέση, καθώς επίσης και στο τείχος των Παλαιολόγων άλλα είκοσι κομμάτια ενεπίγραφων λίθων. Επί 53 μέρες σάρωσε τα πάντα στο Μυστρά, τη Σπάρτη και τις Αμύκλες το αρχαίο Μυκηναϊκό μυστηριακό κέντρο και όπως ο ίδιος γράφει σε επιστολή του στο φίλο του Φρενέ τον Απριλίο 1730 «Τα ισοπέδωσα όλα, τα εκθεμελίωσα όλα από τη μεγάλη αυτή πολιτεία την περίφημη Σπάρτη δεν απέμεινε πλέον λίθος επί λίθου”. Κατεδαφίζοντας και ανασκάπτοντας μανιωδώς, απεκάλυψε περίπου 300 επιγραφές τις οποίες αντέγραψε, ενώ άλλες από αυτές τις φόρτωσε σε πλοία για το Παρίσι όπως αντιστοίχως έκανε και ο ‘Αγγλος λόρδος ‘Ελγιν με τα μάρμαρα του Παρθενώνα και την Καρυάτιδα.

                               Επιγραφική αποτύπωση του Γάλλου αββά Μισέλ Φουρμόντ στην αρχαία Σπάρτη 

                                                                     Βάθρο αρχαία Σπάρτη. Φουρμόντ 

                                          Αποτύπωση αγάλματος δαφνοστεφανωμένου νέου. Φουρμόντ

      Αναπαράσταση του θρόνου του Αμυκλαίου Απόλλωνα που κατέστρεψε ο Fourmont

« Εδώ και ένα μήνα συνεργεία από τριάντα και μερικές φορές σαράντα ή εξήντα εργάτες γκρεμίζουν, καταστρέφουν, εξολοθρεύουν τη Σπάρτη. Ο βρόντος από το γκρέμισμα των τειχών, το κατακύλισμα των λίθων ως τις όχθες του Ευρώτα, ακούγεται όχι μονάχα στη Λακωνία αλλά και σ’ ολόκληρο τον Μοριά και παραπέρα ακόμη. Τούρκοι, Εβραίοι, Έλληνες έρχονται να δουν από πενήντα λεύγες μακριά. Αλλά το μόνο που αντικρίζουν είναι χιλιάδες ενεπίγραφα μάρμαρα. Και συνεχίζει ” Μια μέρα ο ανιψιός μου, που επιστατούσε στις εργασίες, βρήκε μια ντουζίνα μάρμαρα, τα καλύτερα του κόσμου, γεμάτα επιγραφές. Έστειλε αμέσως να με πληροφορήσει, φροντίζοντας στο δρόμο να το διαλαλήσει σε όλη την περιοχή. Σε λίγο έφτασε στην Σπάρτη όλος ο Μυστράς. Αυτή τη στιγμή μόνον τέσσερις πύργοι απομένουν όρθιοι. Για να είμαι ειλικρινής, απορώ κι εγώ με αυτή την εκστρατεία. Από όσα έχω διαβάσει κανείς δε σκέφτηκε ως τώρα να ξεθεμελιώσει πολιτείες ολόκληρες. Δεν θέλω να αφήσω λίθο επί λίθου. Δεν ξέρω κύριε και αγαπητέ φίλε αν υπάρχει στον κόσμο πράγμα ικανό να δοξάσει μια αποστολή περισσότερο από του να σκορπίσεις στους ανέμους τη στάχτη του Αγησιλάου, από το να ανακαλύψεις τα ονόματα των εφόρων, των γυμνασιαρχών, αγορανόμων, φιλοσόφων, γιατρών, ποιητών, ρητόρων, διάσημων γυναικών, ψηφίσματα της Γερουσίας, τους νόμους του Λυκούργου. Οι Αμύκλες είναι πολύ κοντά για να τις παραμελήσω. Έστειλα εργάτες και γκρέμισαν τα λείψανα του περίφημου ναού του Απόλλωνα. Φανταστείτε τη χαρά μου, αλλά θα ήταν μεγαλύτερη αν είχα λίγη άνεση χρόνου. Υπάρχουν ακόμη η Μαντινεία, η Στύμφαλος, το Παλλάδιον, η Τεγέα και κυρίως η Νεμέα και η Ολυμπία. Θα άξιζε να τις φέρω άνω κάτω, απ’ τα θεμέλια ως την κορυφή.»

                                                                Χάρτης Σπάρτης. Φουρμόντ 

         Χάρτης η πεδιάδα του ‘Αργους με καταγεγραμμένες τις πόλεις και τα χωριά που έψαχνε. Φουρμόντ

Ενώ σε άλλη επιστολή του, προς τον Ιταλό ιεραπόστολο Ντομένικο Ντε Λα Ρόκα που υπηρετούσε στη Γαλλική Πρεσβεία της Πόλης, γράφει: «Πρέπει να σας εξομολογηθώ ότι βρίσκομαι σ’ ένα παραλήρημα χαράς που κατόρθωσα να καταστρέψω ολότελα τις ξακουστές αυτές πολιτείες, έτσι όπως γίνεται σε πόλεμο. Η ευσέβειά μου έφτασε στο σημείο να μην αφήσω σε ησυχία ούτε την τέφρα των βασιλιάδων τους. Εισήλθα στον τάφο του Λυσάνδρου και ανεκάλυψα τον τάφο του Ορέστου. Το έκανα για την Γαλλία, για την Αυτού εξοχότητα. Αυτό αποτελεί για μένα μια νέα δόξα».

Ο μεγάλος θαυμασμός του Γάλλου βάνδαλου Φουρμόντ για την αρχαία Ελλάδα και τα αριστουργήματα που δημιουργήθηκαν κατά τους αρχαίους χρόνους, ερχόταν σε μεγάλη αντίφαση με την μεγαλομανία του και την μανία της καταστροφής που είχε μέσα του, ώστε να μην μπορέσει κάνεις άλλος, εκτός των Γάλλων (που θα απολάμβαναν ότι αυτός είχε κλέψει) , να εκτιμήσει και ν’απολαύσει τα λαμπρά μνημεία. Ο ίδιος πίστευε πως με αυτόν τον τρόπο έγραφε ιστορία και το όνομά του θα γινόταν γνωστό σ’όλο τον κόσμο, δοξάζοντας βέβαια και το όνομα του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου, ο οποίος τον είχε προσλάβει.

‘Ετσι ο σύγχρονος κόσμος, στερήθηκε την περιήγηση στον αρχαιολογικό πλούτο της αρχαίας Σπάρτης, όπως επίσης και την γνώση των αξιωμάτων και των μυστικών πάνω στα οποία οικοδομήθηκε η κατά γενική ομολογία άξια προσοχής, Σπαρτιατική πολιτεία.

*Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας η καθ΄ οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος. 

Βιβλιογραφία

Η ιστορία της αρχαίας Σπάρτης Σαράντος Καργάκος

Η λεηλασία και καταστροφή των ελληνικών αρχαιοτήτων Κυριάκος Σιμόπουλος

Οι πύλες της φωτιάς Στίβεν Πρέσσφιλντ

Multiple Antiquities – Multiple Modernities: Ancient Histories in 19th century European Cultures» των Gábor Klaniczay, Otto Gécser, Michael Werner 

Ελλάδος Περιήγησις τα Λακωνικά 3ος τόμος Παυσανίας

Φωτογραφία εξώφυλλου: σκίτσο από το βιβλίο σημειώσεων του Γάλλου αββά Φουρμόντ

Η συλλογή, τα χειρόγραφα, οι επιγραφές και τα ημερολόγια του Φουρμόντ βρίσκονται στα αρχεία της Βασιλικής Βιβλιοθήκης των Παρισίων.  

Επίσης υπάρχουν βασιλικές εντολές, μυστικές επιστολές προς τον Λουδοβίκο και τον τότε πρωθυπουργό της Γαλλίας Ντε Φλερί καθώς και Οθωμανικά φιρμάνια.