Του Θεόδωρου Καρυώτη
Επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κύπρος, Ελλάδα, Ιταλία, Μάλτα, Γαλλία, Ισπανία και Πορτογαλία) θα πραγματοποιήσουν μια σύνοδο στη Λευκωσία στις 29 Ιανουαρίου για να συζητήσουν θέματα κοινού ενδιαφέροντος, αλλά και ευρύτερα ζητήματα της ΕΕ που προκύπτουν από την αβεβαιότητα που προκαλεί η απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης ανέφερε ότι η μετανάστευση, η ενεργειακή ασφάλεια, οι κλιματικές αλλαγές και τα περιφερειακά ζητήματα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις επτά χώρες, που θα συμμετάσχουν στη σύνοδο της Λευκωσίας την επόμενη εβδομάδα.
Ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης έχει προγραμματίσει διμερείς συναντήσεις με τους ηγέτες της Γαλλίας, της Πορτογαλίας και της Ιταλίας. Σύμφωνα με πηγές, η σημαντικότερη από αυτές τις συναντήσεις θα είναι με τον Εμμάνουελ Μακρόν της Γαλλίας, καθώς οι δύο ηγέτες θα συζητήσουν σημαντικές συμφωνίες συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της παροχής ασφάλειας σε ενεργειακά έργα στην Ανατολική Μεσόγειο. Ομοίως, ο Αναστασιάδης θα συζητήσει με τον Ιταλό πρωθυπουργό τον αγωγό EastMed, που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη μέσω της Κύπρου, της Ελλάδας και της Ιταλίας. Από τα κράτη που θα συναντηθούν στην Λευκωσία μόνο η Κύπρος, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Γαλλία διαθέτουν ΑΟΖ, αλλά όχι όλες στην Μεσόγειο Θάλασσα.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός, με τη διεθνή στήριξη που διαθέτει μετά την έγκριση από την ελληνική Βουλή της συμφωνίας των Πρεσπών, έχει μία μεγάλη ευκαιρία να συζητήσει το θέμα της ΑΟΖ με τους άλλους έξι ηγέτες και να τους υπενθυμίσει την ύπαρξη Ευρωπαϊκής ΑΟΖ και την ανάγκη να οριοθετηθούν οι ΑΟΖ των κρατών της Μεσογείου. Θα είναι εδώ χρήσιμο να επικαλεσθεί την δήλωση που έκανε, στις 3 Μαρτίου 2013, ένας σφοδρός πολιτικός του αντίπαλος, ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς στην συνεδρίαση του Προεδρείου του Ευρωπαϊκού Λαϊκού κόμματος, όταν ανέφερε μεταξύ άλλων:
«Αλλά θα ήθελα να σας μεταφέρω στο χώρο των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών, όπου το ελληνικό ή το κυπριακό πετρέλαιο ή φυσικό αέριο είναι “ευρωπαϊκό” φυσικό αέριο και “ευρωπαϊκό” πετρέλαιο. Και όλοι θυμόμαστε- και το θυμάμαι κι εγώ από τη θητεία μου ως ευρωβουλευτής- ότι υπάρχει πρόβλημα έλλειψης ασφάλειας του ενεργειακού ανεφοδιασμού στην Ευρώπη. Πότε, λοιπόν, θα μιλήσει η Ευρώπη για τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες; Για την Ευρώπη, για μια κοινή πολιτική, πανευρωπαϊκή; Γιατί θα πρέπει να είναι πρόβλημα μόνο για μένα, για τη χώρα μου; Υπάρχουν κάποιοι τομείς της κοινής εξωτερικής πολιτικής, που αν τους ενοποιήσουμε, αν διαμορφώσουμε μια ενιαία ευρωπαϊκή θέση θα δημιουργήσουμε όχι μόνο πιο ενισχυμένη αλληλεγγύη μεταξύ μας, αλλά και μεγαλύτερη χημεία μεταξύ μας, πολύ πιο θετική ενέργεια και ακτινοβολία για το σύνολο της Ευρώπης. Είναι, λοιπόν, σημαντικό η εξωτερική πολιτική να αποτελέσει ένα στοιχείο στη συζήτηση για την ενίσχυση της ενότητας.
Στη σύνοδο της Λευκωσίας προσφέρεται μία μοναδική ευκαιρία στα μεσογειακά κράτη της ΕΕ να συντονίσουν τις θέσεις του σε σχέση με το Δίκαιο της Θάλασσας. Είναι εντελώς υποκριτικό να συζητούν για θέματα υδρογονανθράκων και αλιείας, χωρίς τα περισσότερα από αυτά να έχουν οριοθετήσει την ΑΟΖ τους στην Μεσόγειο Θάλασσα. Η Τουρκία ετοιμάζεται ήδη να δημιουργήσει προβλήματα σε αυτή τη σύνοδο παραβιάζοντας ακόμα μια φορά την ΑΟΖ της Κύπρου.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ιταλία δεν έχει ανακηρύξει ΑΟΖ, αλλά ψήφισε ένα νόμο που δημιούργησε Ζώνες Οικολογικής Προστασίας το 2006 για ολόκληρη τη χώρα. Αρνείται όμως να οριοθετήσει ΑΟΖ με την Ελλάδα, μία εύκολη διαδικασία, διότι ήδη υφίσταται οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας των δύο κρατών από το 1977.
Η Ισπανία έχει ακτογραμμή 7.880 χιλιομέτρων, με περίπου 3.200 χιλιόμετρα στη Μεσόγειο και έχει ανακηρύξει μια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη στον Ατλαντικό Ωκεανό, αλλά όχι στη λεκάνη της Μεσογείου. Επιπλέον, η Ισπανία δημιούργησε μια Ζώνη Προστασίας Αλιείας στη Δυτική Μεσόγειο, η οποία εκτείνεται από το ακρωτήριο Gata στα νότια μέχρι τα θαλάσσια σύνορα με τη Γαλλία.
Η Πορτογαλία βέβαια δεν ανήκει στην Μεσόγειο, αλλά βρίσκεται σε ρήξη με την Ισπανία για την οριοθέτηση των νήσων των δύο κρατών που βρίσκονται στον Ατλαντικό Ωκεανό Η Ισπανία αμφισβητεί τα νότια σύνορα της πορτογαλικής ΑΟΖ, υποστηρίζοντας ότι θα πρέπει να εφαρμοσθεί η μέθοδος της μέσης γραμμής μεταξύ της Νήσου Μαδέρα και των Καναρίων Νήσων. Η Πορτογαλία ασκεί κυριαρχία επί των νησιών Savage, ενός μικρού αρχιπελάγους βόρεια των Καναρίων Νήσων, ζητώντας έτσι μια μεγαλύτερη ΑΟΖ προς το νότο. Η Ισπανία αντιτίθεται, υποστηρίζοντας ότι τα νησιά Savage δεν έχουν ξεχωριστή ΑΟΖ επικαλούμενη το άρθρο 121 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Βάσει αυτού του άρθρου, η Ισπανία ισχυρίζεται ότι τα νησιά Savage δεν είναι νησιά, αλλά μάλλον ακατοίκητα βράχια. Όπως παρατηρείτε δεν έχει μόνο η Ελλάδα προβλήματα με τα νησιά της λόγω Τουρκίας, αλλά και δυο κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Γαλλία, που διαθέτει την δεύτερη μεγαλύτερη ΑΟΖ στον κόσμο (η πρώτη είναι των ΗΠΑ) λόγω των δεκάδων νησιών που διαθέτει στον Ειρηνικό Ωκεανό, έχει ανακηρύξει ΑΟΖ στον Ατλαντικό Ωκεανό, αλλά όχι στην Μεσόγειο. Στις 30 Νοεμβρίου 2010 όμως κατέθεσε στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, σύμφωνα με το άρθρο 75 παράγραφος 2 της UNCLOS, κατάλογο των γεωγραφικών συντεταγμένων των σημείων που ορίζουν τα εξωτερικά όρια της AOZ του νησιού Clipperton, μιας ακατοίκητης κοραλλιογενούς ατόλης 6 χλμ. (1,500 στρέμματα) στον ανατολικό Ειρηνικό Ωκεανό, έξω από τις ακτές της Κεντρικής Αμερικής. Το νησί αυτό βρίσκεται 10.677 χλμ. μακριά από το Παρίσι και 1.081 χλμ. από το Μεξικό, δεν έχει μόνιμους κατοίκους από το 1945 και το επισκέπτονται μερικές φορές ψαράδες, περιπολίες γαλλικού ναυτικού, ερευνητές, κινηματογραφικά συνεργεία και επιζώντες ναυαγίων.
Η Γαλλία θα μπορούσε να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία μιας ΑΟΖ των Ευρωπαϊκών κρατών στην Μεσόγειο. Ο Αλέξης Τσίπρας, με αυξημένο το διεθνές κύρος του, θα μπορούσε να συνηγορήσει πιέζοντας τον Πρόεδρο Μακρόν προς αυτή την κατεύθυνση.
