Των Θεόδωρου Καρυώτη- ‘Αγγελου Συρίγου
Ο Ελληνας πρωθυπουργός επισκέφθηκε την Τουρκία επιζητώντας τη μείωση της εντάσεως μεταξύ των δύο χωρών. Επισκέψεις πυροσβεστικού χαρακτήρα στην Άγκυρα δεν αποτελούν στρατηγική. Επαφιέμεθα στην καλή διάθεση της Τουρκίας, εάν θα στέρξει να κατεβάσει τους τόνους.
Επίσης δεν αποτελούν στρατηγική αποσπασματικές κινήσεις όπως η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο, που φημολογείται ότι θα εξαγγελθεί τις επόμενες ημέρες στους διψασμένους για προεκλογικά πυροτεχνήματα ψηφοφόρους.
Μια κίνηση που δεν θα περιλαμβάνει σημαντικό τμήμα στο Αιγαίο είναι απολύτως καταδικαστέα. Θα επιβεβαιώσει απολύτως την άποψη που διατυμπανίζει η Τουρκία επί χρόνια ότι στο Αιγαίο ισχύουν ειδικές συνθήκες (σχετικές περιστάσεις, όπως τις αποκαλεί).
Μετά το 1999 είχε επιλεγεί ως στρατηγική η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας. Έληξε την ημέρα που η Βρετανία αποφάσισε να αποχωρήσει από την Ευρώπη. Έχουμε παραμείνει η μοναδική χώρα της Ε.Ε. που μηρυκάζει μια ενταξιακή πορεία που ούτε οι ίδιοι οι Τούρκοι τη θέλουν. Οι άλλοι Ευρωπαίοι μιλούν ήδη για ειδική σχέση που βασίζεται στην τελωνειακή ένωση, στους ενεργειακούς άξονες που περνούν από την Τουρκία και στο μεταναστευτικό. Στρατηγική έναντι της Τουρκίας σημαίνει ότι δίπλα σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και τις δικές μας προτεραιότητες. Όπως επίσης, η νέα μας στρατηγική πρέπει να περιλαμβάνει και την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου και ειδικότερα του δικαίου της θάλασσας. Κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Τουρκία, ο Ελληνας πρωθυπουργός αναφέρθηκε επανειλημμένως στην ανάγκη για σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Όποιος τρίτος τον άκουγε θα είχε την εντύπωση ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που εφαρμόζει το διεθνές δίκαιο. Κι όμως! Σε αυτόν τον τομέα η Ελλάδα έχει μια σειρά από θλιβερές πρωτιές:
• Είναι η μόνη από 149 παράκτιες χώρες σε όλο τον κόσμο που έχει τη δυνατότητα αλλά δεν έχει επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια.
• Μαζί με την Αλβανία, το Κουβέιτ και το Μαυροβούνιο, είναι η χώρα που δεν έχει κηρύξει οποιαδήποτε θαλάσσια ζώνη από αυτές που προβλέπονται στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας.
• Εξακολουθεί να διατηρεί το μοναδικό παγκοσμίως διαφορετικό εύρος χωρικών υδάτων (6 μίλια) από εναέριο χώρο (10 μίλια), καθεστώς που αποκαλείται διεθνώς το «ελληνικό παράδοξο».
• Τα παραπάνω στοιχεία κατατάσσουν την Ελλάδα ως τη χώρα με τη μικρότερη δικαιοδοσία σε θαλάσσιες ζώνες σε όλο τον κόσμο.
Η Ελλάδα, που επικαλείται με κάθε ευκαιρία το διεθνές δίκαιο, απέχει συστηματικά από την εφαρμογή του. Αυτή η στάση θα μπορούσε να είναι εν μέρει κατανοητή πριν από το 1994, όταν δεν είχε τεθεί εν ισχύ η σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας. Είκοσι πέντε χρόνια μετά όμως, η συστηματική αποφυγή ασκήσεως δικαιωμάτων που μας δίνει το διεθνές δίκαιο οδηγεί σε αποδυνάμωσή τους.
Είναι προφανές ότι πίσω από την ελληνική αδράνεια βρίσκεται ο φόβος της Τουρκίας. Έχει απειλήσει με casus belli σε περίπτωση επεκτάσεως των ελληνικών χωρικών υδάτων. Η απειλή είναι εντελώς παράνομη, αλλά δεν μπορούμε να μην τη λάβουμε σοβαρά υπ’ όψιν. Εμείς, όμως, έχουμε φθάσει στην άλλη άκρη. Προκειμένου να μην «ενοχλήσουμε» την Τουρκία, απέχουμε από οποιαδήποτε άσκηση δικαιωμάτων σε όλες μας τις θάλασσες. Ανάλογες αντιλήψεις είχαν εμποδίσει επί δεκαετίες την έρευνα και εκμετάλλευση της υφαλοκρηπίδας στο Ιόνιο και στο Λιβυκό Πέλαγος, περιοχές στις οποίες δεν υπάρχει τουρκική απειλή.
Η νέα μας στρατηγική θα πρέπει να περιλαμβάνει και την Ανατολική Μεσόγειο. Εκεί θα εξελιχθεί η ελληνοτουρκική αντιπαράθεση τα επόμενα χρόνια. Κι εδώ έχουμε σοβαρές ελλείψεις. Επί παραδείγματι, τον Απρίλιο του 2012 η Τουρκία διεκδίκησε επισήμως με χάρτες συγκεκριμένες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου ανάμεσα στην Κύπρο αφενός και στη Ρόδο, στην Κάσο και στην Κάρπαθο αφετέρου. Μέχρι σήμερα, αν και έχουμε διαμαρτυρηθεί για τις τουρκικές διεκδικήσεις, δεν έχουμε ορίσει τις περιοχές της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ που θεωρούμε ότι μας ανήκουν.
Η στρατηγική πρέπει να υπολογίζει και τις τεχνολογικές εξελίξεις που επιτρέπουν την ποικιλόμορφη εκμετάλλευση της ΑΟΖ. Δεν είναι μόνον οι υδρογονάνθρακες. Οι Νορβηγοί ήδη έχουν τοποθετήσει τεράστια πλωτά αιολικά πάρκα σε μεγάλη απόσταση από τις ακτές τους, ώστε να μην προκαλούν οπτική ενόχληση ενώ παράλληλα να εκμεταλλεύονται καλύτερα τους δυνατούς ανέμους. Με το παρόν ελάχιστο εύρος των ελληνικών θαλασσίων ζωνών είναι εύκολο σε κάθε κακόπιστο γείτονα να τοποθετήσει νομίμως ένα τέτοιο αιολικό πάρκο λίγο έξω από τα χωρικά μας ύδατα των 6 μιλίων.
Η στρατηγική απαιτεί να ακολουθείς συγκεκριμένα βήματα που στην περίπτωση της Τουρκίας θα έχουν ως στόχο να αλλάξουν την κατάσταση και να κατοχυρώνουν τα ελληνικά δικαιώματα σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Σε άλλη περίπτωση, είμαστε εκτεθειμένοι στις πρωτοβουλίες και στις διαθέσεις της Τουρκίας.
* Ο δρ Θεόδωρος Καρυώτης είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ.
** Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
