Του Γιώργου Δημητρακόπουλου

Η κλιματική αλλαγή  και ειδικότερα η υπερθέρμανση  του  πλανήτη , έχει όπως ήταν αναμενόμενο για τους ειδικούς τουλάχιστον, σοβαρές επιπτώσεις και στην Αρκτική. Τον περασμένο Αύγουστο το πιο παλαιό και  πυκνό θαλάσσιο στρώμα πάγου, διαλύθηκε  με αποτέλεσμα σημαντικές ποσότητες νερού να φθάσουν ως τις Βόρειες ακτές της Γροιλανδίας  που κατά κανόνα παραμένουν παγωμένες ολόκληρο το χρόνο.  Το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική, αφενός  οξύνει τις ήδη υπάρχουσες περιβαλλοντικές ανησυχίες,  αφετέρου αρχίζει να διαμορφώνει τις συνθήκες για νέες  γεωπολιτικές εξελίξεις.

Σε μία προνομιούχο θέση στις μελλοντικές αυτές εξελίξεις προσβλέπει η Κίνα παρά την γεωγραφική απόσταση που την χωρίζει από την Αρκτική. Έτσι το 2017 αυξήθηκε σημαντικά η Κινέζικη δραστηριότητα σχετικά με την περιοχή με επίσημες αποστολές  υψηλά ισταμένων Κινέζων αξιωματούχων  και στις οχτώ χώρες μέλη του Αρκτικού Συμβουλίου το οποίο ιδρύθηκε το 1996 και αποτελεί τον βασικό θεσμό διακυβέρνησης και συνεργασίας για την περιοχή  με μέλη και τις οκτώ  χώρες της Αρκτικής ,δηλαδή την Δανία, την Νορβηγία, την Σουηδία, την Ισλανδία, τον Καναδά , την Φιλανδία, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ.  Στην ίδια κατεύθυνση  ο Πρόεδρος  της Κίνας  Xi Jinping, συναντήθηκε με τους ομολόγους του ηγέτες όλων των χωρών μελών του Συμβουλίου , στο οποίο άλλωστε η Κίνα  έχει από το 2013 γίνει δεκτή  με το καθεστώς του παρατηρητή.

Στο παρελθόν η  Κίνα που αυτοπροσδιορίζεται  ως   χώρα που είναι κοντά στην Αρκτική εστίαζε τις δραστηριότητες της  στις επιδράσεις και συνέπειες  της κλιματικής αλλαγής στην  περιοχή , για την Κινέζικη γεωργία, το περιβάλλον, το οικοσύστημα και τις απειλές από τις πλημμύρες.  Τελευταία όμως  αυτές οι  δραστηριότητες στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι επίσημες αποστολές και συνομιλίες του 2017 , αποσκοπούν και στην υποστήριξη των ισχυρισμών  για τα κινέζικα δικαιώματα και συμφέροντα στην περιοχή της Αρκτικής.

Φέτος η Κίνα έκανε ένα ακόμη σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, παρουσιάζοντας την Λευκή της Βίβλο για την Αρκτική,  στην οποία αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι έχει πρόθεση να επεκτείνει τις δραστηριότητες της  στην περιοχή εκμεταλλευόμενη τις ιστορικές, όπως τις χαρακτηρίζει, ευκαιρίες  για  εμπορικές δραστηριότητες  που παρουσιάζονται με το λιώσιμο των πάγων και την ως εκ τούτου επιμήκυνση των περιόδων ναυσιπλοΐας μέσα από τους θαλάσσιους δρόμους της Αρκτικής.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις  σινολόγων στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ,  πρόκειται στην ουσία για ένα κείμενο που απευθυνόμενο στο Διεθνές ακροατήριο αποβλέπει στη διαμόρφωση μιας εικόνας της Κίνας  ως ενός ειρηνικού και συνεργάσιμου εταίρου, που ασχολείται πρωτίστως  με τα σοβαρά περιβαλλοντικά ζητήματα της  Αρκτικής, και όχι τόσο με την μελλοντική εκμετάλλευση του σημαντικού σε μέγεθος ορυκτού πλούτου της περιοχής όπως διατυμπανίζει στο εσωτερικό της χώρας, φιλοδοξώντας με τον τρόπο αυτό  να διασκεδάσει  τις ανησυχίες  αρκετών χωρών πέρα από τις οχτώ  της Αρκτικής για τις πραγματικές  Κινεζικές επιδιώξεις στην περιοχή.

Όπως είναι γνωστό οι ΗΠΑ που παρακολουθούν με μεγάλο ενδιαφέρον τις διεθνείς δραστηριότητες της Κίνας και αρκετές φορές έχουν έρθει αντιμέτωπες για τις δραστηριότητες αυτές , προβληματίζονται και για τις Κινέζικες πρωτοβουλίες στην Αρκτική.  Αμερικανοί ειδικοί έχουν πολλές φορές κρούσει τον «κώδωνα του κίνδυνου» σε διαδοχικές Αμερικανικές Κυβερνήσεις για τα  συμφέροντα   της χώρας στην Αρκτική , υπογραμμίζοντας την ανάγκη  οι ΗΠΑ να δραστηριοποιηθούν περισσότερο και να υπογραμμίσουν εντονότερα την παρουσία τους εκεί, αφού σε διαφορετική περίπτωση  ως το 2050 θα βρεθούν μπροστά σε μία νέα πολιτική  πραγματικότητα μέσα στην οποία η Κίνα θα κατέχει  εξέχουσα θέση.

Η άποψη αυτή  βέβαια δεν συνεπάγεται απαραίτητα σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών ,αν και ο διακεκριμένος  πολιτικός επιστήμων και καθηγητής του πανεπιστημίου Harvard,Graham Allison, μπορεί να προσέθετε και την περίπτωση της Αρκτικής στα παραδείγματα που τεκμηριώνουν την  θεωρία του περί του σοβαρού ενδεχομένου  σύγκρουσης  ΗΠΑ-Κίνας, κατά το πρότυπο της σύγκρουσης Αθήνας –Σπάρτης που οδήγησε στον  Πελοπονησιακό Πόλεμο , όπως αυτή παρουσιάζεται στο έξοχο βιβλίο του «  Destined For War».

Ορισμένοι  ειδικοί θεωρούν ότι οι ΗΠΑ πρέπει να αναζητήσουν οδούς συνεργασίας με την Κίνα ώστε να διασφαλίσουν ότι η Κινέζικη παρουσία και  ανάπτυξη στην Αρκτική  δεν θα αντιστρατεύεται τα Αμερικανικά συμφέροντα.  Πιστεύουν δε  ότι υπάρχουν τομείς όπου οι απόψεις των ΗΠΑ συμπλέουν με αυτές της Κίνας όπως για παράδειγμα η  συνεργασία για την ανάπτυξη της Αλάσκας που είναι σημαντικός εμπορικός εταίρος της Κίνας , και η  ταυτόσημη  θεώρηση ότι  το Βορειοδυτικό θαλάσσιο πέρασμα που ενώνει τον Ατλαντικό Ωκεανό με τον Ειρηνικό  μέσα από το Αρκτικό Αρχιπέλαγος του Καναδά , και η  Βόρεια θαλάσσια οδός  που  επίσης συνδέει τον Ατλαντικό Ωκεανό με  τον Ειρηνικό  περνώντας από τις Ρωσικές ακτές της Σιβηρίας και διασχίζοντας τις πέντε Αρκτικές θάλασσες ( θάλασσα του Barents, του  Kara, του Laptev, της Ανατολικής Σιβηρίας και του Chucksi ) θα πρέπει να θεωρούνται Διεθνή Ύδατα .

Σημαντική για την ενίσχυση  της παρουσίας και των δραστηριοτήτων των ΗΠΑ στην Αρκτική, ως αντίβαρο στις Κινεζικές επιδιώξεις και δραστηριότητες , θα είναι  η εκμετάλλευση της θέσης τους στο Αρκτικό Συμβούλιο για  την συχνότερη και εντονότερη ενασχόληση  με  την αντιμετώπιση των θεμάτων της Αρκτικής και προπαντός , η κύρωση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982.  Μία τέτοια εξέλιξη θα αποτελούσε σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της παρουσίας των ΗΠΑ στην Αρκτική αφού θα της επέτρεπε να συμμετέχει ενεργά σε θεσμούς όπως η Επιτροπή για τον καθορισμό των ορίων της υφαλοκρηπίδας, η Διεθνής Αρχή Θαλασσίου Βυθού  και το Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Οι εξελίξεις στην Αρκτική και η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα που  θα διαμορφωθεί εκεί  καταδεικνύουν την στενή πλέον σχέση ανάμεσα στο περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή και τις γεωπολιτικές εξελίξεις  που έχουν ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση νέων πολιτικών  πραγματικοτήτων. Για τον λόγο αυτό χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής.

*Ο Γιώργος Δημητρακόπουλος είναι διεθνολόγος, ανήκει στην παλαιότερη εκδοτική οικογένεια που δραστηριοποιείται στον περιφερειακό τύπο.’Εχει διατελέσει σύμβουλος του πρωθυπουργού(1983-1986) σύμβουλος στο υπουργείο εξωτερικών(1986-1989) διευθυντής της εφημερίδας Ελευθερία (1990-1994) ευρωβουλευτής και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ( 1994-2009) σύμβουλος έκδοσης και αρθρογράφος της Ελευθεροτυπίας.